سابقه طرح کالابرگ الکترونیکی
به گزارش اقتصادنامه، کالابرگ الکترونیکی به‌طور کلی روشی است که به جای توزیع یارانه به‌صورت نقدی، به مردم اعتبار الکترونیکی برای خرید کالاهای اساسی داده می‌شود. این طرح پیش از این در کشورهای مختلف مورد آزمایش قرار گرفته است. برای مثال، در کشورهایی همچون هند و برزیل، برنامه‌های مشابهی با هدف جلوگیری از فساد و توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها اجرایی شده‌اند. در این کشورها، تجربه نشان داده که استفاده از کارت‌های الکترونیکی علاوه بر بهبود روند توزیع یارانه‌ها کمک کرده، از هزینه‌های اداری نیز کاسته است.

روند اجرایی طرح در ایران
طبق مصوبه دولت، قرار است به خانوارهای کم‌درآمد و آسیب‌پذیر کارت‌های الکترونیکی داده شود که از طریق آن می‌توانند کالای اساسی با قیمت‌های یارانه‌ای خریداری کنند. این طرح در ابتدا برای گروه‌های خاصی از جامعه، نظیر افراد تحت پوشش کمیته امداد، بهزیستی و سایر اقشار نیازمند اجرا می‌شود. سیستم اجرایی این طرح به‌گونه‌ای طراحی شده که فرآیند ثبت‌نام و صدور کارت‌های الکترونیکی به‌صورت آنلاین و از طریق سامانه‌های دولتی انجام می‌شود. بررسی ها نشان می دهد این روش سه مزیت مهم می تواند داشته باش. اول آنکه می تواند به پیشگیری از فساد کمک کند.چراکه استفاده از سیستم الکترونیکی در توزیع یارانه‌ها، شفافیت بیشتری ایجاد کرده و امکان سوءاستفاده‌ها را کاهش می‌دهد. دوم آنکه یارانه‌ها به طور مستقیم به دست افراد نیازمند می‌رسد و به‌طور غیرمستقیم از هدر رفت منابع جلوگیری می‌کند. مزیت سوم نیز به سهولت دسترسی به کالاهای اساسی برمیگردد. به این معنی که خانوارها می‌توانند از این اعتبار الکترونیکی برای خرید کالاهایی همچون آرد، برنج، روغن و سایر کالاهای اساسی استفاده کنند. اما آنطور که مطالعات نشان می دهد این طرح دارای معایب و چالش هایی نیز در اجرا است. اول آنکه در صورتی که زیرساخت‌های فنی و اینترنتی مناسب وجود نداشته باشد، ممکن است اجرای این طرح با مشکلاتی مانند قطعی سیستم یا تاخیر در ارائه خدمات مواجه شود. علاوه بر این، برخی از افراد ممکن است این نوع توزیع یارانه را به دلیل محدودیت در خرید کالاهای غیرضروری و فقط کالاهای اساسی به چالش بکشند و در نهایت اینکه شناسایی دقیق اقشار آسیب‌پذیر برای تخصیص یارانه‌ها ممکن است دشوار باشد و در برخی موارد منجر به نادرست توزیع شدن یارانه‌ها شود.
منتقدان این طرح معتقدند که دولت ممکن است در اجرای آن نتواند به‌طور کامل افراد نیازمند را شناسایی کند و در نتیجه برخی از افراد که نیاز به حمایت دارند، از دریافت کالابرگ محروم شوند. همچنین، برخی از منتقدان نگران این هستند که ممکن است این طرح به عنوان جایگزینی برای حمایت‌های بلندمدت‌تر از اقشار آسیب‌پذیر تلقی شود و مشکلات اقتصادی خانوارها را در بلندمدت حل نکند.

چرا دولت این طرح را اجرایی کرد؟
دولت به دلایل مختلفی این طرح را اجرایی کرده است. یکی از دلایل اصلی، تلاش برای کاهش مشکلات مرتبط با توزیع یارانه‌های نقدی است که در گذشته منجر به فساد و سوءاستفاده شده بود. علاوه بر این، استفاده از کارت‌های الکترونیکی، می‌تواند کنترل بهتری بر تخصیص یارانه‌ها فراهم کرده و از هدررفت منابع جلوگیری کند.
نگاهی به تجربه های جهانی نیز حاکی از آن است که کشورهای زیادی به دنبال پیاده‌سازی برنامه‌های مشابه بوده‌اند. در هند، طرح "آرگن کارت" به عنوان یک نمونه موفق از طرح کالابرگ الکترونیکی شناخته شده که در آن یارانه‌ها به‌صورت الکترونیکی توزیع می‌شوند و گزارش‌ها نشان می‌دهند که این طرح به‌طور چشمگیری توانسته از فساد و نادرستی در توزیع یارانه‌ها جلوگیری کند. همچنین در برزیل، طرح "بولسا فامیلیا" که به‌طور مشابه به یارانه‌های نقدی و کالابرگ‌های الکترونیکی برای خانوارهای کم‌درآمد ارائه می‌شود، یکی از طرح‌های موفق در این حوزه بوده است.
در مجموع طرح کالابرگ الکترونیکی می‌تواند به‌عنوان یک گام مهم در جهت بهبود توزیع یارانه‌ها و کاهش فساد در کشور باشد. با این حال، برای موفقیت این طرح نیاز به زیرساخت‌های فنی قوی، شفافیت در شناسایی افراد نیازمند و نظارت دقیق بر فرآیندهای اجرایی است. در این مسیر، توجه به نقدها و چالش‌های موجود می‌تواند به بهبود اجرای این طرح کمک کند.