به گزارش اقتصادنامه، این رتبه‌بندی نشان می‌دهد که دارندگان پاسپورت ایرانی می‌توانند بدون نیاز به ویزا یا با دریافت ویزا در بدو ورود، به ۴۴ کشور سفر کنند. این در حالی است که روند نزولی در شاخص آزادی سفر تنها به ایران محدود نمی‌شود، بلکه ایالات متحده نیز طی یک دهه اخیر کاهش قابل توجهی در رتبه‌بندی تجربه کرده است و از جایگاه دوم در سال ۲۰۱۵، اکنون به رتبه نهم تنزل یافته است.

وضعیت گذرنامه ایران در شاخص هنلی ۲۰۲۵
ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه همچنان در جایگاهی پایین‌تر قرار دارد. امارات متحده عربی با دسترسی بدون ویزا به ۱۸۵ کشور، در رتبه دهم جهانی ایستاده و یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌ها را در دهه گذشته ثبت کرده است. قطر با رتبه ۴۷ جهانی، امکان سفر بدون ویزا به ۱۱۲ کشور را فراهم می‌کند. کویت، عربستان سعودی، بحرین و عمان نیز در رتبه‌هایی بین ۵۰ تا ۵۹ قرار دارند و دارندگان گذرنامه این کشورها بین ۸۶ تا ۹۹ مقصد را بدون نیاز به ویزا می‌توانند تجربه کنند.
در مقابل، گذرنامه ایران در رتبه ۹۶، در کنار کشورهایی مانند سودان جنوبی، سریلانکا و جمهوری دموکراتیک کنگو قرار دارد. این هم‌ترازی نشان می‌دهد که ایران از نظر سطح دسترسی به مقاصد بدون ویزا در وضعیتی مشابه کشورهایی قرار گرفته که یا با چالش‌های اقتصادی و سیاسی مواجه هستند یا روابط بین‌المللی محدودی دارند.

سقوط آمریکا در شاخص قدرت گذرنامه
ایالات متحده، که روزگاری در میان قوی‌ترین گذرنامه‌های جهان قرار داشت، اکنون یکی از بزرگ‌ترین کاهش رتبه‌ها را در میان کشورهای توسعه‌یافته تجربه کرده است. بر اساس گزارش هنلی، آمریکا از سال ۲۰۱۵ تاکنون، هفت رتبه سقوط کرده و از جایگاه دوم به جایگاه نهم رسیده است. تحلیلگران علت این کاهش را در سیاست‌های مهاجرتی محدودکننده، افزایش انزواگرایی در سیاست خارجی و کاهش همکاری‌های بین‌المللی می‌دانند. آنی پفورزهایمر، پژوهشگر ارشد در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن، در این رابطه می‌گوید: آمریکایی‌ها دیگر نمی‌توانند ثبات را امری مسلم تلقی کنند. روند کاهش قدرت گذرنامه ایالات متحده با سیاست‌های مهاجرتی سخت‌گیرانه دولت ترامپ و تضعیف روابط دیپلماتیک سرعت گرفته و احتمالاً این روند در صورت بازگشت ترامپ به کاخ سفید تشدید خواهد شد.
پروفسور پیتر جی. اسپایرو، استاد دانشکده حقوق دانشگاه تمپل و متخصص برجسته در حوزه تابعیت دوگانه، اظهار کرده که اگر ترامپ مجدداً به قدرت بازگردد، به احتمال زیاد سیاست‌های مهاجرتی او سخت‌گیرانه‌تر خواهد شد و حتی ممنوعیت سفر برای برخی ملیت‌ها که در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش اجرا شد، باز خواهد گشت. او می‌گوید: «این بار شرایط متفاوت است؛ بسیاری از موانع سیاسی که پیش‌تر مانع از اقدامات رادیکال می‌شدند، دیگر وجود ندارند و ترامپ می‌تواند به راحتی به خواسته‌های خود دست یابد.» او همچنین اشاره می‌کند که ممنوعیت‌های سفر در گذشته شامل افرادی که تابعیت دوگانه داشتند، نمی‌شد، اما اکنون امکان دارد دامنه آن گسترده‌تر شود.

درخواست‌های شهروندی جایگزین
با افزایش عدم اطمینان سیاسی در ایالات متحده و دیگر نقاط جهان، روند درخواست برای تابعیت یا اقامت جایگزین در حال افزایش است. گزارش هنلی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، ۲۱ درصد از کل درخواست‌های مهاجرت سرمایه‌گذاری متعلق به شهروندان آمریکایی بوده است. این بدان معناست که تعداد متقاضیان آمریکایی برای دریافت گذرنامه‌های دوم و اقامت‌های جایگزین، از مجموع متقاضیان کشورهای ترکیه، فیلیپین، هند و بریتانیا بیشتر است. دکتر یورگ استفن، مدیرعامل هنلی و شرکا، در این رابطه می‌گوید: «سرمایه‌گذاران و خانواده‌های ثروتمند در مواجهه با نوسانات بی‌سابقه، استراتژی "آربیتراژ ژئوپلیتیکی" را اتخاذ کرده‌اند تا با کسب گزینه‌های اقامت و شهروندی جایگزین، ریسک‌های ناشی از تحولات سیاسی و اقتصادی را کاهش دهند.»
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۵، تعداد میلیونرهایی که دارایی قابل سرمایه‌گذاری بالای یک میلیون دلار دارند و به دنبال مهاجرت به کشورهای دیگر هستند، به ۱۴۲ هزار نفر خواهد رسید. این روند نشان می‌دهد که افراد ثروتمند در حال تغییر مسیر سرمایه‌گذاری و زندگی خود هستند تا از بی‌ثباتی‌های اقتصادی و سیاسی در کشورهایشان فاصله بگیرند.

چشم‌انداز آینده و پیامدهای جهانی
در حالی که برخی کشورها مانند سنگاپور با امکان سفر بدون ویزا به ۱۹۵ مقصد، جایگاه خود را به عنوان قدرتمندترین پاسپورت جهان حفظ کرده‌اند، روند کلی نشان می‌دهد که فاصله میان گذرنامه‌های قوی و ضعیف در حال افزایش است. افغانستان با امکان سفر بدون ویزا به تنها ۲۶ کشور، همچنان در پایین‌ترین جایگاه قرار دارد و شهروندان این کشور در مقایسه با شهروندان سنگاپور، ۱۶۹ مقصد کمتر را بدون نیاز به ویزا در اختیار دارند.
در این میان، چین یکی از کشورهای پیشرو در بهبود دسترسی گذرنامه‌ای است. این کشور از رتبه ۹۴ در سال ۲۰۱۵، به جایگاه ۶۰ در سال ۲۰۲۵ رسیده و در این مدت توانسته تعداد کشورهایی را که بدون ویزا به آن‌ها سفر می‌کند، ۴۰ مقصد افزایش دهد. همچنین، از نظر سیاست‌های پذیرش مهاجران، چین در شاخص "هنلی اوپننس" نیز پیشرفت کرده و اکنون به ۵۸ کشور اجازه ورود بدون ویزا می‌دهد، در حالی که آمریکا تنها به ۴۶ کشور چنین امکانی را فراهم کرده است.

سبقت چین و اعراب در قدرت پاسپورت
وضعیت گذرنامه‌های ایران و آمریکا در شاخص هنلی ۲۰۲۵، روندی مشابه اما با دلایل متفاوت را نشان می‌دهد. ایران به دلیل تحریم‌ها، روابط دیپلماتیک محدود و چالش‌های سیاسی، همچنان در رده‌بندی پایین قرار دارد و هم‌تراز کشورهایی مانند سودان جنوبی و سریلانکا شده است. در حالی که آمریکا نیز شاهد سقوط مداوم در این شاخص بوده، اما دلایل آن بیشتر به سیاست‌های مهاجرتی سخت‌گیرانه و کاهش تعاملات بین‌المللی مرتبط است.
با افزایش بی‌ثباتی در سراسر جهان، بسیاری از شهروندان، به‌ویژه سرمایه‌گذاران و افراد ثروتمند، به دنبال دریافت گذرنامه‌های جایگزین هستند. در این میان، کشورهایی که سیاست‌های مهاجرتی هوشمندانه‌تری اتخاذ کرده‌اند، مانند امارات متحده عربی و چین، در حال تقویت موقعیت خود در عرصه بین‌المللی هستند. ایران و آمریکا، هر یک به دلایل خاص خود، در حال از دست دادن موقعیت‌شان در این شاخص هستند و ادامه این روند می‌تواند تأثیرات جدی بر وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شهروندانشان داشته باشد.