در این تحلیل، با استفاده از داده‌های رسمی و برآوردهای تحلیلی، سهم مصرف استان تهران، خودروهای سبک و موتورسیکلت‌ها و همچنین تخمین میزان قاچاق بنزین بررسی شده است. همچنین به جوانب اجتماعی، رفتاری و پیامدهای اقتصادی این مصرف بالای سوخت پرداخته می‌شود.

داده‌ها و منابع تحلیلی

مصرف رسمی بنزین کل کشور (تابستان ۱۴۰۴): میانگین روزانه ۱۳۴.۳ میلیون لیتر

مصرف کل استان تهران در تابستان ۱۴۰۴: ۱ میلیارد و ۸۸۴ میلیون لیتر در طول ۹۳ روز، یعنی میانگین روزانه ۲۰.۲۵ میلیون لیتر

تعداد خودروهای بنزین‌سوز استان تهران: ۴.۲ میلیون دستگاه

تعداد موتورسیکلت‌های استان تهران: ۴.۷ میلیون دستگاه

تعداد خودروهای بنزین‌سوز کل ایران: ۱۹ تا ۲۱ میلیون دستگاه (برآورد تحلیلی)

تحلیل مصرف استان تهران

مجموع مصرف بنزین استان تهران در تابستان ۱۴۰۴ معادل ۱ میلیارد و ۸۸۴ میلیون لیتر بوده است. این رقم در طول ۹۳ روز تابستان، میانگین ۲۰.۲۵ میلیون لیتر در روز را نشان می‌دهد. با توجه به تعداد ۴.۲ میلیون خودروی بنزین‌سوز و ۴.۷ میلیون موتورسیکلت در استان تهران، مصرف سرانه سوخت در این استان به عنوان مبنایی برای تحلیل مصرف ملی استفاده شده است.

برآورد مصرف کل کشور بر اساس الگوی تهران

با فرض اینکه الگوی مصرف تهران سقف منطقی برای مصرف واقعی باشد:

خودروهای بنزین‌سوز (۲۰ میلیون دستگاه): حدود ۶۹.۴ میلیون لیتر در روز

موتورسیکلت‌ها (۱۰ میلیون دستگاه): حدود ۴.۳ میلیون لیتر در روز

جمع کل: حدود ۷۴ میلیون لیتر در روز

این عدد، نشان‌دهنده حداکثر مصرف واقعی و منطقی کشور در شرایط عادی است.

مقایسه با آمار رسمی و برآورد قاچاق

مصرف رسمی کشور در تابستان ۱۴۰۴ برابر ۱۳۴.۳ میلیون لیتر در روز اعلام شده است. اختلاف ۶۰.۳ میلیون لیتر در روز با برآورد منطقی (۷۴ میلیون لیتر) را می‌توان شاخصی از مصرف غیررسمی یا قاچاق در نظر گرفت.

با فرض قیمت ۰.۵ دلار برای هر لیتر بنزین (FOB خلیج فارس)، حجم قاچاق روزانه معادل ۳۰.۱۵ میلیون دلار و در طول یک سال حدود ۱۱ میلیارد دلار خواهد بود.

ارزش صادراتی از دست‌رفته و فرصت‌های توسعه انرژی

این ۲۱.۹۹ میلیارد لیتر بنزین احتمالا قاچاق‌شده و یا بخشی از آن مصرف نامطلوب در طی سال می‌توانست به عنوان صادرات رسمی، درآمدی نزدیک به ۱۱ میلیارد دلار برای کشور ایجاد کند. با توجه به هزینه ساخت هر مگاوات نیروگاه خورشیدی حدود ۱ میلیون دلار ، این درآمد می‌توانست برای احداث ۱۱ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی به‌کار گرفته شود.

این ظرفیت می‌توانست بخش بزرگی حدود نصف از ناترازی برق تابستان را جبران کند و بخش قابل‌توجهی از خسارت‌ها (حداقل ۱۰ میلیارد دلار) را کاهش دهد .

چگونه مصرف بنزین را هوشمندانه کاهش دهیم

بر اساس رویکرد اقتصاد رفتاری، اصلاح الگوی مصرف تنها از طریق افزایش قیمت سوخت حاصل نمی‌شود. ابزارهایی مانند بازخورد فوری در کارت سوخت، اطلاع‌رسانی از هزینه واقعی مصرف، تشویق به اشتراک‌گذاری خودرو، توسعه حمل‌ونقل عمومی و اعمال پاداش برای مصرف کمتر می‌توانند رفتار مصرفی را تغییر دهند. تجربه زمستان ۱۳۹۸ نشان داد که وقتی قیمت بنزین به کشورهای همسایه نزدیک می‌شود، قاچاق کاهش یافته و مصرف روزانه از حدود ۱۳۴ میلیون لیتر با ۲۰ میلیون خودرو و میانگین روزانه حدود ۶.۷ لیتر به ازاء هر خودرو (تابستان ۱۴۰۴) به ۷۲ میلیون لیتر با ۱۵ میلیون خودرو به ازاء هر خودرو ۴.۸ لیتر در شبانه روز قابل کاهش است.

نتیجه‌گیری

مصرف روزانه بنزین در تابستان ۱۴۰۴: ۱۳۴.۳ میلیون لیتر

بر اساس الگوی تهران، مصرف منطقی کشور: ۷۴ میلیون لیتر در روز

اختلاف ۶۰ میلیون لیتر: ناشی از مصرف غیررسمی یا قاچاق سوخت

زیان اقتصادی سالانه: حدود ۱۱ میلیارد دلار (بیش از ۱۲۶۵ همت) با این مبلغ امکان احداث ۱۱ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی و جبران نیمی از ناترازی برق تابستان و البته کاهش حداقل ۴.۵ میلیارد متر مکعب گاز کشور طی یکسال و کاهش ناترازی گاز از طرفی و طبیعتا کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی کشور را می توانبم متصور باشیم.

کاهش خسارت‌های ناشی از ناترازی برق: حداقل ۱۰ میلیارد دلار

این تحلیل مربوط به ارزش افزوده تنها یک سال از استفاده درست بنزین برای کل اقتصاد کشور است.

و در آخر بنزین ارزان شاید در کوتاه‌مدت آرامش اجتماعی ایجاد کند، اما در بلندمدت موجب از بین رفتن فرصت‌های توسعه پایدار، کاهش توان سرمایه‌گذاری در انرژی پاک و افزایش وابستگی به یارانه‌های پنهان می‌شود.