طبق گزارش‌های رسمی، رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر به حدود ۳۶ درصد رسیده است. این عدد به خودی خود نشان می‌دهد حجم پول در گردش اقتصاد نسبت به سال قبل بسیار بزرگ‌تر شده؛ پولی که در حساب‌ها، سپرده‌ها، تراکنش‌ها و وام‌ها جریان دارد. اما این عدد یک‌طرف ماجراست. برای فهم اثر آن باید دید این پول در مقابل چه مقدار «کالا و خدمات» قرار می‌گیرد.

پول زیاد شده، اما تولید نه

اقتصاد وقتی سالم حرکت می‌کند که رشد پول و رشد تولید هم‌زمان باشند. اما گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد بخش‌هایی از اقتصاد ایران در نیمه نخست امسال افت کرده‌اند و فعالیت تولیدی چندان رشد نکرده است. نتیجه این است که پولِ بیشتری پشت همان مقدار کالا می‌ایستد و رقابت برای خرید بالا می‌رود. این همان جمله ساده‌ای است که مردم در بازار تجربه‌اش می‌کنند: «همه‌چیز گران شده.»
چرا این اتفاق می‌افتد؟
برای اینکه بفهمیم چرا تورم از عدد نقدینگی عقب نمی‌ماند، باید به سراغ دو موتور اصلی برویم: بودجه دولت و سیستم بانکی.
بودجه دولت وقتی با کسری روبه‌روست، بخشی از آن ناگزیر به شکل استقراض یا استفاده از منابع بانکی تامین می‌شود. این فرآیند پایه پولی را بالا می‌برد؛ یعنی اسکناس، ذخایر بانکی و منابعی که بانک‌ها بر اساس آن وام می‌دهند. از طرف دیگر بانک‌ها برای تمین نیازهای وام‌گیرندگان خلق پول می‌کنند؛ یعنی پولی که قبلا وجود نداشت، به شکل اعتبار وارد اقتصاد می‌شود. ترکیب این دو عامل باعث می‌شود رشد نقدینگی از رشد واقعی اقتصاد بیشتر شود.

اثر ملموس؛ چرا زندگی سخت‌تر شده؟

برای خانوارها مهم نیست نقدینگی ۲۰ درصد بالا رفته یا ۴۰ درصد؛ مهم این است که قدرت خریدشان کمتر شده. وقتی رشد قیمت‌ها از رشد درآمد جلو می‌زند، فاصله‌ای ایجاد می‌شود که مردم آن را «فشار هزینه» می‌نامند. افزایش قیمت خوراکی‌ها، اجاره مسکن، شهریه مدارس، هزینه درمان و حتی خریدهای کوچک روزمره، همگی نشانه‌هایی هستند که تورم واقعی زندگی مردم را شکل می‌دهند. این همان نقطه‌ای است که عدد ۳۶ درصد نقدینگی به یک حس ساده تبدیل می‌شود: «هر ماه پول کمتری می‌ماند.»

پشت عدد چه می‌گذرد؟

رشد نقدینگی به خودی خود بد نیست؛ اگر به رشد تولید، سرمایه‌گذاری و اشتغال منجر شود، حتی می‌تواند اقتصاد را بزرگ‌تر کند. اما وقتی تولید درجا می‌زند و کسری بودجه با خلق پول جبران می‌شود، این رشد به تورم تبدیل می‌شود.
در نهایت، عدد ۳۶ درصد نقدینگی برای مردم فقط یک معنا دارد: پول در اقتصاد زیاد شده، اما سهم مردم از آن کوچک‌تر.
سوال ساده مردم—«چرا پول زیاد شده اما زندگی سخت‌تر؟»—پاسخ پیچیده‌ای ندارد. وقتی پول سریع‌تر از کالا رشد کند، قیمت بالا می‌رود و درآمد واقعی کاهش می‌یابد. تا زمانی که رشد نقدینگی از رشد اقتصاد جلوتر حرکت می‌کند، این فاصله در زندگی روزمره ادامه خواهد داشت.